رایانش ابری چیست؟

آیا تا به حال فکر کرده‌اید که چگونه تماشای فیلم‌ها به صورت آنلاین، گوش دادن به موسیقی، لذت بردن از بازی‌های اینترنتی و حتی ذخیره و ویرایش اسناد و عکس‌های شما به راحتی انجام می‌شود؟ پاسخ به تمام این سوالات در دو کلمه خلاصه می‌شود: رایانش ابری.
اگر کنجکاو هستید بدانید رایانش ابری دقیقاً چیست و چگونه کار می‌کند، این مقاله دقیقاً برای شما نوشته شده است. در ادامه ما به زبانی ساده و کاربردی به توضیح مفهوم رایانش ابری خواهیم پرداخت و با بررسی مزایا و معایب آن، شما را به دیدگاهی جامع‌تر نسبت به این فناوری پیشرفته هدایت خواهیم کرد. بیایید با هم ببینیم چگونه رایانش ابری می‌تواند زندگی ما را تغییر دهد و به ما در همه زمینه‌ها کمک کند.

رایانش ابری یا Cloud Computing چیست؟

رایانش ابری که از ترکیب واژه‌های "ابر" و "محاسبه" به وجود آمده، به فناوری‌ای اشاره دارد که محاسبات را بجای انجام در کامپیوتر شخصی، در فضای ابری انجام می‌دهد. به زبان ساده به جای خرید و نگهداری کامپیوترهای گران و پیچیده برای محاسبه و ذخیره‌سازی داده‌ها، شما می‌توانید به اینترنت متصل شوید و از قدرت محاسباتی و ذخیره‌سازی که در مکانی دور از خانه یا محل کار شما قرار دارد استفاده کنید.
برای مثال اگر می‌خواهید سایتی طراحی کنید و این سایت روزانه توسط ۲۰۰ نفر بازدید شود، سیستم شما باید چندین بار عملیات هایی مانند دریافت درخواست‌ها، محاسبه کد‌ها و بارگذاری محتوا را انجام دهد. این فرآیندها به انرژی زیاد، سیستم قدرتمند و اینترنت پرسرعت نیاز دارند. رایانش ابری به شما این امکان را می‌دهد تا هزینه‌ها را کاهش دهید و زیرساخت های خود را کارآمدتر کنید، همچنین اگر نیازهای کسب‌وکار شما تغییر کند می‌توانید به راحتی سرویس‌های ابری خود را توسعه دهید یا کاهش دهید، بدون نیاز به تغییرات سخت‌افزاری. هدف از رایانش ابری کاهش هزینه‌ها، کاهش مصرف انرژی، بهبود امنیت، دسترسی سریع‌تر به منابع و افزایش بهره‌وری است. شرکت‌های بزرگی مانند آمازون (Amazon) و اپل(Apple) این سرویس‌ها را توسعه داده‌اند تا کاربران به راحتی به منابع دسترسی داشته باشند و محدودیت‌های مربوط به بارگذاری و دانلود را پشت سر بگذارند.

دلیل نام‌گذاری رایانش ابری

نام "رایانش ابری" برگرفته از این است که در این فناوری، موقعیت مکانی سرورها و جزئیات فنی مانند نوع سخت‌افزار یا سیستم‌عامل که روی آن محاسبات انجام می‌شود، برای کاربران اهمیت کمتری دارد. در نمودارهای قدیمی شبکه، اینترنت اغلب با نماد ابر نشان داده می‌شد، نمادی که بیانگر بی‌اهمیتی مکان فیزیکی در دسترسی به خدمات است. این تصویر به عنوان یک استعاره مطرح شده، هرچند که برای بسیاری از مشتریان، موقعیت مکانی و محل ذخیره‌سازی داده‌ها هنوز اهمیت دارد.

تاریخچه رایانش ابری

تاریخچه رایانش ابری نمایانگر تغییرات بزرگ در نحوه استفاده ما از فناوری‌های دیجیتال است. در دوران گذشته شرکت‌ها از معماری کلاینت-سرور استفاده می‌کردند که در آن، داده‌ها و دستورالعمل‌ها در یک سرور مرکزی نگهداری می‌شدند. این ساختار به کاربران اجازه می‌داد تا فقط با اتصال مستقیم به سرور به این داده‌ها دسترسی پیدا کنند اما این روش محدودیت‌هایی داشت. این محدودیت‌ها باعث شد تا مفهوم رایانش مطرح شود که در آن رایانه‌ها از طریق شبکه به هم متصل می‌شدند و امکان به اشتراک‌گذاری منابع فراهم می‌گردید. این تغییرات زمینه‌ساز پیدایش رایانش ابری شدند.
در سال ۲۰۰۲ آمازون (Amazon) با راه‌اندازی خدمات وب آمازون (AWS)، امکان ذخیره‌سازی و محاسبات داده‌ها را از طریق اینترنت فراهم کرد که این امر نقطه عطفی در توسعه رایانش ابری بود. در سال ۲۰۰۹ گوگل و مایکروسافت نیز با معرفی Google Cloud و Azure به این عرصه پا گذاشتند و دیگر شرکت‌های بزرگ مانند Alibaba و IBM نیز به تدریج خدمات ابری خود را عرضه کردند. امروزه رایانش ابری به بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی دیجیتالی ما تبدیل شده است، همچنان در حال پیشرفت است و انتظار می‌رود که بازار خدمات ابر عمومی به رشد خود ادامه دهد.

کاربردهای کلیدی رایانش ابری

1-توسعه برنامه‌های ابری

 با استفاده از رایانش ابری، توسعه‌دهندگان می‌توانند اپلیکیشن‌ها و  API های تحت وب را با استفاده از تکنولوژی‌های نوین مانند معماری میکرو سرویس‌ها و ارتباطات مبتنی بر API سریع و کارآمد، طراحی و مستقر کنند.

2- ذخیره‌سازی، بازیابی و پشتیبان‌گیری داده‌ها

 رایانش ابری امکان ذخیره‌سازی داده‌ها در فضای ابری را فراهم می‌آورد که این امکان دسترسی به داده‌ها را از هر مکان و در هر زمان تنها با دسترسی به اینترنت میسر می‌سازد.

3- استریم ویدئو و صوت

 پلتفرم‌هایی مانند YouTube که به کاربران امکان پخش زنده ویدئو و صوت را می‌دهند، نمونه‌هایی از کاربرد رایانش ابری در استریم محتوا هستند.

4- ارائه نرم‌افزارهای مورد نیاز (SaaS)

 سرویس‌هایی مانند Google Docs و Microsoft Office 365 که به کاربران اجازه می‌دهند بدون نیاز به نصب نرم‌افزار به ابزارهای کاربردی دسترسی داشته باشند.

5- ساخت و آزمایش اپلیکیشن‌ها

 رایانش ابری به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد تا اپلیکیشن‌های خود را به سرعت بسازند و آزمایش کنند که این امر به کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی کمک می‌کند.

6- تحلیل داده‌ها

 رایانش ابری امکان تحلیل داده‌ها را با استفاده از قدرت پردازشی بالا و هوش مصنوعی فراهم می‌آورد که به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا تصمیمات دقیق‌تری بگیرند.

مزایای استفاده از رایانش ابری

رایانش ابری یکی از پیشرفت‌های بنیادین در حوزه فناوری اطلاعات است که مزایای متعددی را برای سازمان‌ها و کاربران فردی به همراه دارد:

1- افزایش امنیت داده‌ها

رایانش ابری با استفاده از پروتکل‌های امنیتی پیشرفته، امنیت داده‌های ذخیره‌شده را تضمین می‌کند.

2- پشتیبان‌گیری و بازیابی آسان داده‌ها

سیستم‌های ابری به طور خودکار داده‌ها را پشتیبان‌گیری کرده و در صورت بروز مشکل، امکان بازیابی سریع داده‌ها را فراهم می‌آورند.

3- کاهش هزینه‌های زیرساختی

با استفاده از رایانش ابری، نیاز به خرید و نگهداری سرورهای فیزیکی حذف شده و هزینه‌های مرتبط با آن کاهش می‌یابد.

4- حذف هزینه‌های نصب و توسعه برنامه‌ها

برنامه‌ها و نرم‌افزارها به صورت آنلاین و بدون نیاز به نصب فیزیکی ارائه می‌شوند که هزینه‌های نصب و توسعه را به شدت کاهش می‌دهد.

5- انعطاف‌پذیری در استفاده

کاربران می‌توانند بر اساس نیاز خود، منابع سخت‌افزاری و زمانی را تنظیم کنند.

6- تسهیل همکاری

رایانش ابری امکان دسترسی و به اشتراک‌گذاری آسان فایل‌ها بین اعضای تیم را فراهم می‌آورد که به بهبود همکاری کمک می‌کند.

7- دسترسی عالی

دسترسی به داده‌ها و برنامه‌ها از هر نقطه و در هر زمان ممکن است، تنها با داشتن اتصال به اینترنت.

8- فضای ذخیره‌سازی نامحدود

رایانش ابری فضای ذخیره‌سازی قابل توسعه و عملاً نامحدودی را ارائه می‌دهد.

معایب رایانش ابری

رایانش ابری با همه مزایایی که دارد ممکن است برای همه شرکت‌ها گزینه مناسبی نباشد. در اینجا به برخی از معایب این فناوری و شرایطی که ممکن است استفاده از آن توصیه نشود اشاره می‌کنیم:

1- هزینه‌های بلندمدت

 در مواردی که نیاز به سرویس‌های رایانشی دائمی و قابل پیش‌بینی است، هزینه‌های اجاره‌ رایانش ابری ممکن است در طولانی مدت بیشتر از خرید و نگهداری تجهیزات درون سازمانی باشد.

2- نگرانی‌های امنیت

برخی شرکت‌ها ممکن است تمایلی به قرار دادن داده‌های حساس و مهم خود در یک پلتفرم مشترک که ممکن است توسط رقبا نیز استفاده شود نداشته باشند. این مسئله به‌خصوص زمانی حائز اهمیت است که اپلیکیشن‌های SaaS مورد استفاده در کسب‌وکار شما، هسته اصلی فعالیت‌های تجاری‌تان باشند.

3- پیچیدگی

انتقال داده‌ها و برنامه‌های کاربردی موجود به سیستم‌های ابری می‌تواند فرایندی پیچیده و گران باشد. 

4- وابستگی به اینترنت

 دسترسی به اپلیکیشن‌های ابری تنها زمانی امکان‌پذیر است که شما به اینترنت متصل باشید. در نتیجه هر گونه قطعی اینترنت می‌تواند به معنای از دست دادن دسترسی به منابع کلیدی باشد.

نحوه عملکرد محاسبات ابری

این فناوری دو بخش اصلی دارد: فرانت‌اند و بک‌اند که با یکدیگر تعامل دارند.

1- فرانت‌اند

شامل دستگاه‌های کاربران نظیر لپ‌تاپ‌ها، موبایل‌ها و مرورگرهای وب است که از طریق اینترنت به سرویس‌های ابری متصل می‌شوند. 
برای مثال وقتی شما از طریق مرورگر خود به یک برنامه مانند Google Docs دسترسی پیدا می‌کنید، در واقع در حال استفاده از یک اپلیکیشن تحت وب هستید که بر روی سرورهای ابری Google اجرا می‌شود.

2- بک‌اند

 شامل سرورها، پایگاه‌های داده و کامپیوترهای مرکزی است، نقش مخزن داده‌ها و مرکز پردازش اطلاعات را دارد. این بخش از زیرساخت‌های ابری، مسئول ذخیره‌سازی داده‌ها و اجرای برنامه‌ها است.

برای مثال هنگامی که شما یک سند را در Google Docs ویرایش می‌کنید، تمام داده‌ها و فرایندهای پردازشی در پایگاه‌های داده و سرورهای Google انجام می‌شود. ارتباط بین این دو بخش توسط سرورهای مرکزی که پروتکل‌ها و میان‌افزارها را مدیریت می‌کنند برقرار می‌شود. این سرورها اطمینان حاصل می‌کنند که داده‌ها به طور ایمن و کارآمد بین کاربران و مخازن داده جابجا شوند. علاوه بر این رایانش ابری به شدت به فناوری‌های مجازی‌سازی و اتوماسیون تکیه دارد. مجازی‌سازی به کاربران امکان می‌دهد که بدون نیاز به سخت‌افزار فیزیکی، منابع محاسباتی را به صورت مجازی استفاده کنند.

انواع رایانش ابری

رایانش ابری به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود که هر کدام مزایا و کاربردهای متفاوتی دارند. در این قسمت، سه نوع ابر به همراه مثال‌هایی از کاربرد آن‌ها آورده شده است:

1. ابر عمومی (Public Cloud)

در ابر عمومی، منابع محاسباتی توسط یک شرکت ارائه‌دهنده خدمات ابری به اشتراک گذاشته می‌شود و از طریق شبکه عمومی به کاربران ارائه می‌دهد.

مثال: گوگل کلود (Google Cloud) و آمازون وب سرویس‌ها (AWS) خدماتی مانند ذخیره‌سازی داده، پردازش و سرویس‌های تحلیل داده را ارائه می‌دهند.

مزایا: دسترسی سریع و آسان به منابع محاسباتی با هزینه‌های پایین‌تر اولیه.

محدودیت‌ها: ممکن است مسائل امنیتی برای داده‌های حساس وجود داشته باشد.

2. ابر خصوصی (Private Cloud)

ابر خصوصی یک محیط ابری است که به‌طور اختصاصی برای یک سازمان خاص ساخته شده و مدیریت می‌شود.

مثال: سازمان‌هایی مانند بانک‌ها یا موسسات مالی که نیاز به کنترل بیشتری بر روی داده‌ها و امنیت دارند.

مزایا: کنترل بیشتر و امنیت بهتر برای داده‌ها.

محدودیت‌ها: هزینه‌های بالاتر نسبت به ابر عمومی به دلیل نیاز به تجهیزات و مدیریت اختصاصی.

3. ابر ترکیبی (Hybrid Cloud)

ترکیبی از ابر عمومی و خصوصی که به سازمان‌ها امکان می‌دهد برخی داده‌ها و برنامه‌ها را در ابر خصوصی نگه دارند و برخی دیگر را در ابر عمومی.

مثال: یک شرکت تجاری که سیستم‌های تراکنش مالی خود را در ابر خصوصی نگه می‌دارد برای امنیت بیشتر و داده‌های غیرحساس‌تر مانند وب‌سایت‌های عمومی را در ابر عمومی.

مزایا: انعطاف‌پذیری و تعادل بین امنیت و هزینه.

محدودیت‌ها: ممکن است مدیریت و هماهنگی بین دو محیط پیچیده باشد.

این تقسیم‌بندی به شرکت‌ها و سازمان‌ها کمک می‌کند تا بسته به نیازها و الزامات خود، بهترین گزینه را انتخاب کنند.

دسته‌بندی‌ مختلف سرویس های رایانش ابری

رایانش ابری با سه لایه اصلی سرویس‌دهی شناخته می‌شود که هر کدام پاسخگوی نیازهای مختلفی در زمینه فناوری اطلاعات هستند. 

1. سرویس infrastructure as a service (IaaS)

2. سرویس platform as a service (PaaS)

3. سرویس  software as a service (SaaS)

در ادامه به معرفی و بررسی کامل این 3 دسته‌بندی به‌عنوان سرویس‌های رایانش ابری خواهیم پرداخت.

1. سرویس Infrastructure-as-a-Service (IaaS)

 یکی از اساسی‌ترین انواع رایانش ابری که به کاربران این امکان را می‌دهد به منابع سخت‌افزاری مانند سرورها، ذخیره‌سازی و شبکه‌ها دسترسی داشته باشند بدون نیاز به خرید و نگهداری فیزیکی آن‌ها. این سرویس به شما اجازه می‌دهد که منابع را بر اساس نیاز و به صورت موقتی اجاره کنید که این امر به کاهش چشمگیر هزینه‌ها کمک می‌کند.

کاربرد IaaS

با استفاده از IaaS شما می‌توانید زیرساخت‌های IT خود را به صورت انعطاف‌پذیر و مقیاس‌پذیر مدیریت کنید. به عنوان مثال اگر برای یک پروژه موقت نیاز به سرور با قدرت پردازشی بالا دارید، می‌توانید آن را برای مدت محدودی اجاره کنید و پس از پایان پروژه منابع را کاهش دهید یا کاملاً آن‌ها را بازگردانید. این امکان به ویژه برای شرکت‌هایی که با نوسانات فصلی در تقاضا روبرو هستند، بسیار مفید است.

مزایای IaaS

1. انعطاف‌پذیری و مقیاس‌پذیری: توانایی افزایش یا کاهش منابع بر اساس نیاز واقعی و در زمان واقعی.
2. کاهش هزینه‌ها: صرفه‌جویی در هزینه‌های سرمایه‌ای با حذف نیاز به خرید و نگهداری سخت‌افزار.
3. دسترسی به تکنولوژی‌های پیشرفته: امکان استفاده از آخرین تکنولوژی‌ها بدون نیاز به سرمایه‌گذاری مستقیم.

چالش‌های IaaS

1. نیاز به مدیریت: با وجود اینکه زیرساخت‌ها توسط ارائه‌دهنده خدمات مدیریت می‌شوند، هنوز نیاز به مدیریت برخی جنبه‌های تکنولوژیک و امنیتی از سوی کاربر وجود دارد.
2. امنیت: باید اطمینان حاصل شود که ارائه‌دهنده خدمات امنیت داده‌ها و برنامه‌های شما را به طور کامل تضمین می‌کند.

2. سرویس Platform-as-a-Service (PaaS)

PaaS یکی دیگر از شکل های رایانش ابری است که به توسعه‌دهندگان وب و نرم‌افزار امکان می‌دهد تا بدون دغدغه‌ مدیریت زیرساخت‌های پیچیده مانند سرورها، شبکه‌ها، ذخیره‌سازی و دیتابیس‌ها  بر توسعه و نوآوری در برنامه‌های خود تمرکز کنند. این سرویس‌ها به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهند که برنامه‌های خود را طراحی، آزمایش، مدیریت و بهبود بخشند.

کاربرد PaaS

1. مدیریت آسان: PaaS زیرساخت‌های لازم برای توسعه نرم‌افزار را فراهم می‌کند، بنابراین توسعه‌دهندگان نیازی به نصب یا مدیریت نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای پیچیده ندارند.
2. دسترسی به ابزارهای مدرن: این سرویس‌ها معمولاً دسترسی به آخرین ابزارهای توسعه، مدیریت دیتابیس و تکنولوژی‌های میان‌افزار را ارائه می‌دهند که می‌توانند به بهبود کارایی و کیفیت برنامه‌های توسعه یافته کمک کنند.
3. پشتیبانی از چندین زبان برنامه‌نویسی: اکثر سرویس‌های PaaS از چندین زبان برنامه‌نویسی پشتیبانی می‌کنند. این امر به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا با استفاده از زبان‌هایی که با آن‌ها راحت‌تر هستند برنامه‌های خود را بسازند.

3. سرویس Software-as-a-Service (SaaS)

سرویس SaaS آخرین و شاید پرکاربردترین فرم از خدمات رایانش ابری است که به کاربران اجازه می‌دهد تا از نرم‌افزارها به صورت آنلاین و بر اساس اشتراک استفاده کنند. این سرویس‌ها به صورت اجاره‌ای ارائه می‌شوند و کاربران می‌توانند بدون نیاز به نصب نرم‌افزار از آن‌ها استفاده کنند.

کاربرد SaaS

1. سیستم‌های حسابداری که به مدیریت دقیق مالی کمک می‌کنند.
2. سیستم‌های مدیریت ارتباط با مشتریان (CRM) که به بهبود تعاملات با مشتریان و افزایش فروش کمک می‌کنند.
3. مدیریت منابع انسانی که پردازش‌های مربوط به کارکنان را ساده‌تر و کارآمدتر می‌کند.

نمونه‌های رایج SaaS و PaaS و IaaS

مقایسه SaaS و PaaS و IaaS

مثال‌هایی از رایانش ابری

بسیاری از فعالیت‌های روزمره‌ای که ما به آنها عادت کرده‌ایم به شکل گسترده‌ای به این تکنولوژی وابسته هستند. در اینجا به برخی از مثال‌های بارز رایانش ابری اشاره می‌کنیم:

1. ایمیل

 ایمیل به عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای ارتباطی چه برای مقاصد شخصی و چه تجاری، اکنون به صورت کاملاً ابری عمل می‌کند. این امکان به کاربران اجازه می‌دهد تا از هر دستگاهی به ایمیل‌های خود دسترسی داشته باشند.

2. کارت‌های اعتباری

استفاده روزافزون از کارت‌های اعتباری به جای پول نقد، نتیجه‌ی یکپارچگی بانک‌ها با فضای ابری است که امکان مدیریت آسان‌تر و امن‌تر مالی را فراهم می‌آورد.

3. Google Docs و Microsoft 365

این سرویس‌ها به کاربران امکان می‌دهند تا از طریق اینترنت به اسناد و فایل‌های خود دسترسی پیدا کنند بدون توجه به مکانی که در آن قرار دارند. این اسناد در فضای ابری ذخیره می‌شوند و همواره در دسترس هستند.

4. Zoom

یک پلتفرم کنفرانس ویدئویی مبتنی بر ابر است که امکان برگزاری جلسات را فارغ از محدودیت‌های مکانی فراهم می‌آورد و جلسات ضبط شده را در فضای ابری ذخیره می‌کند.

پیش‌نیازهای استفاده از فناوری رایانش ابری

برای بهره‌برداری موثر از این فناوری، دانستن و فراگیری چند مهارت و دانش پایه ضروری است.

1. مهارت‌های برنامه‌نویسی

برای توسعه و نگهداری سیستم‌های رایانش ابری، دانش برنامه‌نویسی ضروری است. زبان‌های محبوبی مانند Python، Java، C++ و Ruby در این زمینه بسیار کاربردی هستند.

2. دانش پایگاه داده

آشنایی با پایگاه داده‌ها برای مدیریت و تحلیل داده‌های ذخیره‌شده ضروری است. زبان‌هایی مانند SQL برای کار با MySQL و Apache Hadoop برای مدیریت داده‌ها مفید هستند.

3. آشنایی با امنیت داده‌ها

دانش امنیتی برای محافظت از داده‌ها در برابر نفوذ و تهدیدات سایبری ضروری است.

4. مجازی‌سازی

فناوری مجازی‌سازی امکان ایجاد و مدیریت محیط‌های مجازی را فراهم می‌کند..

5. مبانی توسعه چابک

توسعه چابک به تیم‌ها امکان می‌دهد بازخوردهای سریع‌تری دریافت کرده و محصولات نهایی را مطابق با نیازهای کاربران ارائه دهند.

5. درک انواع فضای ابری

آشنایی با انواع ابرها (عمومی، خصوصی و ترکیبی) به شما کمک می‌کند تا بهترین راهکار را برای نیازهای خاص سازمان خود انتخاب کنید.

چشم‌انداز آینده رایانش ابری

 رایانش ابری به سرعت در حال تبدیل شدن به یک جزء ضروری در زیرساخت‌های فناوری اطلاعات کسب‌وکارها است. با گذشت زمان پذیرش ابر عمومی در بین سازمان‌ها افزایش یافته است علی‌رغم اینکه این روند با سرعتی که پیش‌بینی شده بود پیش نرفته است. دلیل اصلی این تمایل روزافزون، نیاز به رقابت و تحول در دنیای دیجیتال است که به سازمان‌ها فشار می‌آورد تا خود را با فناوری‌های نوین هماهنگ سازند.

جمع بندی

رایانش ابری یا Cloud Computing یکی از فناوری‌های کلیدی است که به شرکت‌ها، توسعه‌دهندگان و حتی افراد عادی امکان می‌دهد تا نیازهای مرتبط با داده و برنامه‌های کاربردی خود را به طور مؤثرتری مدیریت کنند. این تکنولوژی به کاربران اجازه می‌دهد تا از خدمات مبتنی بر اینترنت بهره ببرند مانند تماشای ویدئوها به صورت آنلاین، گوش دادن به موسیقی یا ذخیره‌سازی فایل‌ها در فضاهای ابری مانند Google Drive.
در این مقاله ما به بررسی مفهوم رایانش ابری معماری آن و انواع مختلف سرویس‌های ابری پرداختیم. همچنین مزایا و چالش‌های مرتبط با استفاده از این فناوری را توضیح دادیم تا خوانندگان بتوانند درک بهتری از کاربردها و تأثیرات آن در دنیای دیجیتال امروزی داشته باشند.